ام‌الخیر رابعه بنت اسماعیل عدویهامالخیر (ام‌عمرو) رابعة بنت اسماعیل عدویّه قیسیه بصریّه تاج‌الرجال (م ۱۳۵ هـ)، معروف به رابعه عدویه زنی بلندآوازه و شاعر، از مشاهیر عرفا و متصوفه و از چهره‌های سرشناس بصره بود. ۱ - معرفی اجمالیامالخیر (ام‌عمرو) رابعة بنت اسماعیل عدویّه قیسیه بصریّه تاج‌الرجال، در بصره به دنیا آمد [۱]
جامی، عبدالرحمن بن احمد، نفحات الانس، ص۹۲۶.
و از هم‌پیمانان آل عتیک بود. چون دختر چهارم پدرش بود او را «رابعه» نامیدند و به‌سبب مزیتی که در کمالات انسانی و فضایل نفسانی بر مردان عصر خویش داشت به تاج‌الرجال ملقب گردید.او در عصر حسن بصری و سفیان ثوری زندگی می‌کرد. به لحاظ زهد و عبادت، بسیاری وی را در زمره مشاهیر عرفا و متصوفه به شمار آورده و اوصافی از قبیل صالحه، عابده، فاضله، زاهده و شاعره به او داده و از چهره‌های سرشناس بصره به حساب آورده‌اند. پس از وفات شوهرش، در سال ۱۱۰ هـ ابوسلیمان هاشمی از سرمایه‌داران و سرشناسان بصره از وی خواستگاری کرد، ولی نپذیرفت. سفیان ثوری سؤالات صوفیانه‌اش را از وی می‌پرسید و به موعظه‌ها و دعاهای او رغبت می‌نمود، [۱۴]
جامی، عبدالرحمن بن احمد، نفحات الانس، ص۹۲۶-۹۲۷.
چنان‌که شعبه نیز از حکمت‌های او بهره‌مند می‌شد. رابعه پس از مدتی از بصره به بیت‌المقدس کوچ کرد. [۱۶]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۷، ص۱۰۲۷۵.
از رابعه داستان‌هایی در خصوص عبادت و پرهیزگاری، نوادر، موعظه‌ها و کرامات بسیاری نقل کرده‌اند، تا آن‌اندازه که ابن‌جوزی آنها را در کتابی جداگانه جمع‌آوری کرده است. ۲ - آثاردیوان شعر از آثار رابعه عدویه است. اشعاری صوفیانه از وی به جا مانده که در آنها از عشقِ خدایی سخن به میان آمده است. ۳ - تاریخ وفاترابعه عدویه در سال ۱۳۵ هـ در چهل سالگی در بیت‌المقدس درگذشت و بالای کوه طور مدفون شد. زمان مرگ وی را سال ۱۸۰ هـ هم نوشته‌اند. ۴ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. ۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۳۱، برگرفته از مقاله «رابعة بنت اسماعیل عدویّه». • عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۳۴۵. رده‌های این صفحه : اهالی بصره | درگذشتگان سال 135 (قمری) | درگذشتگان سال 180 (قمری) | زنان شاعر | شاعران قرن دوم | صوفیان قرن 2 (قمری) | عارفان قرن 2 (قمری)
|